“Gig workers” ve Avrupa Birliği’nde istihdam uygulamaları

“Gig workers” ve Avrupa Birliği’nde istihdam uygulamaları

"Gig workers" veya Türkçe olarak "gig çalışanları", belirli görevleri veya projeleri tamamlamak için serbest çalışan veya bağımsız olarak çalışan kişilerdir. Bu tür çalışanlar, geleneksel tam zamanlı işler yerine, daha esnek çalışma koşulları sunan kısa süreli veya proje bazlı işlerde çalışırlar. #Gig çalışanlar; bağımsız yüklenici, online platform çalışanları, freelancer çalışanlar, çağrı üzerine çalışanlar ve geçici işçiler olarak tanımlanabilecektir. Her ne kadar şu anda daha çok sürücüler ve kuryeler üzerinden bu işçiler tanımlanmakta olsa da aslında köpek gezdiricileri, sağlık çalışanları gibi birçok sektörde bağımsız çalışan kişiler bu çalışma türüne dahil edilebilir.

Platform çalışanlarının şirket işçisi mi yoksa “self-employed” yani bağımsız çalışan mı sayılacağı halihazırda birçok AB ülkesinde tartışılmaktadır. Bir çalışanın şirketin çalışanı veya “self-employed” çalışan olması iş hukuku güvenceleri anlamında fark yaratmaktadır. Bağımsız çalışanlar; serbest meslek erbabı olarak kendi vergisini ödeyen ve şirketin sağladığı ekonomik faydalardan yararlanamayan kişilerdir.

Avrupa'da, gig ekonomisi giderek büyümekte ve birçok insan bu tür işlerde çalışmaktadır. Ancak, gig çalışanları genellikle, geleneksel çalışanlardan daha az sosyal güvenlik ve iş güvencesi gibi avantajlara sahiptir. Bu nedenle, Avrupa'da istihdam sistemi, gig çalışanlarını korumak ve adil çalışma koşulları sağlamak için değişime ihtiyaç duymaktadır.

Bu amaçla, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, gig çalışanları için daha iyi çalışma koşulları ve sosyal güvence sağlamak amacıyla bir dizi yasal düzenlemeler yapmıştır. Örneğin, AB, 2019 yılında, gig çalışanlarına daha fazla sosyal güvence sağlamak amacıyla "Adil İşler İçin Avrupa İş Planı"nı kabul etmiştir. Bu plan, gig çalışanlarının iş güvencesi, sağlık sigortası, emeklilik hakları ve diğer sosyal avantajlar gibi konularda daha fazla koruma sağlayacak yasal düzenlemeleri içermektedir.

Bu tartışmalar kapsamında Hollanda yüksek mahkemesi Deliveroo sürücülerinin şirket çalışanı sayılması gerektiğini kabul etti. İtalyan mahkemesi ise bu çalışanların bağımsız çalışan olduğunu belirtti. Birleşik Krallık yüksek mahkemesi Uber sürücülerinin asgari ücret ve ücretli izin hakkına sahip olması gerektiği yönünde karar verdi.

Ayrıca İspanya Avrupa Birliği ülkeleri arasında bir ilki gerçekleştirerek, “gig-workers” için hukuki düzenleme yapıldığını ve kurye sürücülerinin platform çalışanı sayılacağını açıkladı. Altı ay içinde yürürlüğe girmesi beklenen yeni yasal düzenleme ile bu çalışanlara toplu sözleşme yapma hakkı tanınacak. Ayrıca Glovo ve Deliveroo gibi platformlarının, kullandıkları algoritma ve “AI” sistemlerinin iş atamalarını nasıl gerçekleştirdiği, performansı nasıl tespit ettiğine dair bilgileri, işçi temsilcilerinin erişimine açması gerekecek.

Bununla birlikte, gig ekonomisi ve gig çalışanlarının korunması konusunda henüz tam bir fikir birliği yoktur ve farklı ülkelerin yaklaşımları farklılık göstermektedir. Bazı ülkeler, gig çalışanlarının geleneksel çalışanlarla aynı haklara sahip olması gerektiğini savunurken, diğerleri, gig ekonomisini daha az düzenleme gerektiren bir yapı olarak görmektedir.

Sonuç olarak, gig çalışanlarının istihdam sistemi üzerinde etkisi giderek artmaktadır ve Avrupa ülkeleri, bu tür çalışanları korumak ve adil çalışma koşulları sağlamak için yasal düzenlemeler yapmaya devam etmektedirler.